استاندارد باسکول
کالای غیر استاندارد
تفاوت باسکول استاندارد و غیر استاندارد
لزوم استاندارد بودن باسکول
لزوم استاندارد بودن باسکول در امر توزین اجباری می باشد برخی از محصولات با وزن مبادله می شوند به بیان دیگر آنچه در ازای قیمت این محصولات ارزش دارد وزن معینی از این محصول است حال تصور کنید که وسیله توزین ما که همان ترازو یا باسکول است دارای خطا در توزین باشد در این صورت خریدار در برابر پولی که می دهد یا جنس کمتری دریافت می کند یا فراتر از مبلغی که پرداخته است . در صورت اول خریدار متضرر می شود و در صورت دوم فروشنده است که ضرر میکند .
فرض کنید محصولی را با ترازو یا باسکول معیوب و غیر استاندارد وزن کنیم و وزن به دست آمده صحیح نباشد این محصول را با وزنی که توسط ترازو یا باسکول معیوب توزین کرده ایم به خریدار بدهیم و خریدار هم آن محصول را برای فروش به دیگری بخواهد حال او نیز محصول را با سیستم معیوب دیگری برای فروش نفر سوم وزن می کند و وزنی متفاوت به دست می آورد این وزن نه تنها با وزن اصلی محصول فرق می کند بلکه با وزن خریداری شده هم متفاوت است با فروش دوباره آن جنس با وزنی غیر صحیح بار دیگر خریدار یا فروشنده دچار ضرر می شوند. حال این روند را ادامه دهید؛ نتیجه فاجعه بار خواهد بود .
این فرایند علاوه بر وارد کردن ضرر به افراد مختلف ، موجب از بین رفتن اعتماد و اطمینان در مبادلات محصولات با وزن مشخص می شود عدم وجود اعتماد و اطمینان در تجارت های کلان موجب از هم پاشیدن شالوده تجارت می گردد .
فرض دیگری که باید نظر گرفته شود، استفاده از باسکول یا ترازوی دیجیتال معیوب در تولیدی ها و کارخانجات است در صورتی که سیستم استفاده شده در کارخانه دارای خطا باشد و تنها مقدار کمی خطا در هر بار وزن کشی را ثبت کند ، اگر آن کارخانه تنها 50 بار عملیات توزین را در روز انجام دهد در انتهای روز 50 ضرب در n اشتباه رخ داده و کارخانه در یک ماه متحمل ضرر و زیان بسیار زیاد و گاها غیر قابل جبران می شود .
اگر معیار ثابتی برای استاندارد بودن باسکول دیجیتال وجود نداشته باشد سازمان های نظارتی چگونه می توانند نسبت به کم فروشی و حمایت از حقوق مصرف کننده اقدام کنند ؟ برای همین نیاز جدی به معیار هایی برای تعیین صحت عملکرد ترازو و باسکول داریم علاوه بر آن باید تست و سنجش باسکول و ترازو به صورت صحیح و دقیق و با یک معیار و روش ثابت انجام شود تا شاهد بروز اشتباهات فاجعه بار این بخش از اقتصاد نباشیم .
در زمینه سنجش صحت عملکرد باسکول خوشبختانه معیار های معین و روش سنجش اصولی و صحیح وجود دارد سنجش ترازوهای مختلف در بازه های زمانی مختلف انجام می شود و تقریبا بجز در موارد تقلب می توان به درستی عملکرد ترازوها اطمینان داشت .
اما در مورد باسکول این مسئله کمی دارای ابهام است متاسفانه بالا بودن ظرفیت توزین توسط باسکول و نیاز به ابزار های تخصصی برای سنجش صحت باسکول موجب شده است صحت عملکرد باسکول ها مورد شک و تردید باشد .
اطلاعات بیشتر در مورد دستگاه های توزین :
دستگاه توزين خودكار– دستگاه توزيني كه فرآيند توزين را بدون دخالت كاربر اجرا و به طور دائم فرايند هاي توزين خودكار را كه از مشخصه هاي دستگاه است تكرار مي كند. برخي از دستگاه توزين خودكار به شرح زير است: دستگاه هاي خودكار براي توزين منظم(بسته بندي)
- دستگاه هاي توزين خودكار ناپيوسته
- دستگاه هاي توزين خودكار پيوسته
- دستگاه هاي توزين نوار نقاله
- دستگاه هاي بازبيني كننده وزن
- ماشين هاي تخم مرغ جور كن
دستگاه توزين غير خودكار– دستگاه توزيني كه براي نظارت بر عمليات نياز به شخص كاربر دارد و تضمين مي شود كه هيچ توزيني بدون مداخله دستي كاربر نمي تواند انجام شود. دستگاه توزيني كه در حين توزين براي مثال گذاردن بار روي بارگير و برداشتن بار از روي آن و نيز براي تعيين نتيجه توزين ،نياز به دخالت كاربر دارد.در چنين دستگاهي نتايج توزين را مي توان مستقيما روي صفحه نمايشگريا به صورت چاپ شده مشاهده كرد،كه به هر دوي آن ها نشان دهي مي گويند. دستگاه هاي توزین به شرح زیر رده بندي می شود:
- بر اساس اصل اندازه گیري
- بر اساس رده درستی
- بر اساس نوع روش کار
- بر اساس نوع نشان دهنده
- بر اساس نوع تعادل
- بر اساس نوع بارگیر
- بر اساس هدف از توزین
خطاي توزین : خطاها یا انحراف هاي اندازه گیري که ممکن است در طی یک عمل توزین اتفاق بیوفتدکه مهمترین آن ها را می توان به سه گروه تقسیم کرد.
- تغییر در جرم نمونه
- تغییر آشکار جرم به علت نیروهاي دیگر
- خطاي خواندن مربوط به کاربر ،خطاهاي خواندن نمایشگر
زینه بندي: بیان کمی یک وسیله اندازه گیري در نشان دادن کوچکترین تفاوت بین دو کمیت نشان داده شده متوالی است .به عبارت دیگر کوچکترین تفاوت با معنی دو کمیت نشان داده شده توسط وسیله اندازه گیري یا کوچکترین قسمت بندي وسیله اندازه گیري می باشد. پارسنگ یا قابلیت صفر کردن ترازو: مفهوم انتقال ترازوي دیجیتال به حالت توزین بدون در نظر داشتن اقلام یا شیء روي سینی توزین است و با فشردن کلید پارسنگ که در قسمت صفحه کلیدمی باشد ،پارسنگ انجام می گردد .پارسنگ به دو شکل است که شامل پارسنگ مکانیکی یعنی با فشردن کلید یا پارسنگ الکترونیکی به معناي عملیات خودکار پارسنگ می گردد . لودسل چیست: لودسل در لغت به معناي سلول وزن ، حسگر بار است .لودسل یک نوع حسـگر الکترونیکی براي اندازه گیري وزن و نـیرو است که در سیـستم هاي تـوزین مورد استـفاده قـرار می گیرد .لودسل تغـییرات وزن را بر اساس تغییر ولتاژ و وزن بار وارده حس کـرده وآن را به نمایشگر دیجیتال یا اندیکاتور انتقال می دهد.لودسل یک نوع حسگر(Sensor) الکترونیکی براي اندازه گیري وزن و نیرو است که در انواع کششی، خمشی، فشاري و پیچشی ساخته شده است .اگر چه ما به ندرت با لودسل هاتماس مستقیم داریم ولی از آنها در وسایل اندازه گیري زیادي استفاده می شود. انواع لودسل : لودسل ها با توجه به کاربردي که دارند به انواع مختلفی تقسیم می شوند:
- لودسل هاي تک پایه داراي یک پایه بوده و بیشتر در ترازوهاي فروشگاهی، توزین نقاله و توزین ماشین آلات بسته بندي و پرکن کاربرد دارند.
- لودسل هاي خمشی - معمولاً در باسکول هاي کفه اي، باسکولت ها و سیستم هاي توزین و لاشه کش ها استفاده می شود .این مدل لودسل ها باید بصورت چند تایی استفاده شوند
- لودسل هاي خمشی دو طرفه - بیشتر در توزین مخازن، توزین سیلو و توزین باسکول کاربرد دارند
- لودسل هاي کشش و فشار معمولاًدر باسکول هاي آویز و یا در هر نوع سیستم توزینی که ماهیت کششی دارد استفاده می گردند.از این قبیل می توان به تبدیلها)تبدیل باسکول هاي مکانیکی به نیمه الکترونیک(، هاپر، بچینگ و ... اشاره نمود .انواع لودسل هاي آویز جرثقیل سقفی نیز در این گروه جاي دارند.یکی از پرکاربردترین آن ،به لودسل شکل اس یاS Typeمعروف هستند و در سیستمهایی استفاده می گردند که هم ماهیت کششی دارند و هم فشاري.
کالیبراسیون باسکول:کالیبراسیون باسکول به دو صورت انجام می شود .البته دو روشی که بیان می شود بر اساسنحوه آزمون و معیارهاي سنجش نیست بلکه منظور دو طریقه براي کالیبره کردن باسکول با یک روش است .توضیح اینکه براي باسکول هاي کوچک یا همان باسکولت ها و کول که قابلیت آسان جا به جایی را دارند با مراجعه به مراکز سنجش صحت عملکرد باسکول مرتبط با سازمان استانواع باساندارد و تست و صدور گواهی کالیبراسیون باسکول را با معیار هاي مشخص می سنجند و در صورت نیاز به تصحیح عملکرد و درخواستتنظیم لودسل، عیب رفع می شود و با تنظیم مجدد گواهی صادر می شود.ولی اساساًبا توجه به کاربردي که باسکول دارد و داشتن ابعاد بزرگ جا به جایی آن سخت است .به همین دلیل با درخواست دارنده، کارشناسان با ابزار مخصوص در محل حاضر می شوند و عمل کالیبراسیون را انجام می دهند .از طرفی هم برخی از انواع باسکول به خاطر کاربردي که دارد اساساًامکانجا به جایی ندارد.دستگاه هاي کالیبره کردن باسکول در دو نوع ثابت و سیار ساخته می شود .مدل ثابت در آزمایشگاه هاي سازمان هاي استاندارد قرار دارد و با مراجعه افراد و بردن باسکول یا ترازو صدور گواهی انجام می شود .مدل سیار و قابل جا به جایی نیز براي باسکول هاي فوق سنگین که قابل جا به جا شدن نیستند یا اصولاًحرکت دادن آن ها تراز را از بین می برد به کار می رود . كاليبراسيون خودكار– وسيله الكترونيكي براي كاليبراسيون مجدد خودكار يك گستره اندازه گيري نظير گستره اندازه گيري يك دستگاه توزين الكترونيكي.بعد از راه اندازي مراحل تنظيم، براي مثال، با فشردن يك كليد وزنه كاليبراسيون كه با دست يا به طور خوركار روي سيستم اندازه گيري قرار داده مي شود ،به عنوان يك وزنه مرجع لحاظ مي شود. در ريز پردازندهMicroprocessor مقدار اندازه گيري وزنه كاليبراسيون با مقدار نظري مشخص شده مقايسه مي شود و فاكتور تصحيحي متناظر با آن محاسبه مي شود. مثال :ترازوي دقيق با گستره 300g و زينه 1mg با وزنه كاليبراسيون قرار داده شده روي كفه مقدار 300,300g را نشان مي دهد. مقدار نظري ذخيره شده (براي اين وزنه) 300,000g است ضريب تصحيح محاسبه شده0,999000=300,000/300,300 علامت گذاري وسايل توزين و سنجش : بر اساس قانون سازمان ملی استاندارد و ضوابط اجرایی اوزان و مقیاس ها کلیه وسایل سنجش و توزینی که در دادو ستد عمومی به کار می روند باید به وسیله پلمب گذاری ، نشانه گذاری شوند. لذا اداره کل استاندارد با ثبت درخواست تهیه پلمب از مزکر اندازه شناسی اوزان و مقیاس ها پلمب های مربوطه را تحویل گرفته و به آزمایشگاه همکار اندازه شناسی قانونی مجری آزمون دوره ای اوزان سبک تحویل می دهد تا آنها نسبت به پلمب گذاری وسایل توزین سبک واحد های صنفی اقدام نمایند و نسبت به ثبت سریال پلمب ها و دستگاه های نشانه گذاری شده با آنها در سامانه اندازه شناسی اقدام می کنند. بدین وسیله این پلمب گذاری وسایل توزین سبک قابل ردیابی جهت اعمال نظارت های بعدی خواهد بود. هدف از این طرح ، شناسایی و علامت گذاری ترازوها و باسکول های قانونی، از ترازو ها و باسکول های غیر قانونی و قاچاق ، با یک شناسه ملی 10 رقمی است که پس از درج در سامانه ، قابلیت ردیابی نیز دارند . در یک طرف اين پلمپ‌ها کد شناسایی و در طرف دیگر آن نشان استاندارد ملی ایران درج شده است . دارندگان وسایل سنجش ، اجازه ندارند از وسایل سنجش غیراستاندارد و فاقد علامت آزمایش اولیه و یا دوره ای در داد و ستد و ارائه خدمات عمومی استفاده کنند. ماده۴۶ قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد " هر شخص حقیقی و حقوقی که به نحوی به امور تولید، تجارت و ارائه خدمات و داد و ستد اشتغال دارد، چنانچه دارای اوزان و مقیاس‌ها و وسایل سنجش تقلبی یا غیرقانونی باشد و یا با اوزان و مقیاس‌های تقلبی و غیرقانونی داد و ستد کند علاوه بر رد معادل اموالی که با تقلب کسب کرده است با حکم دادگاه به حبس تعزیری درجه شش و یا جزای نقدی درجه‌سه یا هر دو مجازات محکوم و وسایل سنجش مذکور به نفع سازمان ضبط می‌شود."
استاندارد باسکول دیجیتال در سال 1393 جهت اطمینان از صحت عملکرد سیستم های توزین دیجیتال اعم از ترازو و باسکول توسط شرکت استاندارد صورت پذیرفت این عملیات شامل 30000 ترازو و باسکول گردیده است که تاثیر بسزایی در توزین های دقیق داشته است .
همچنین قابل به ذکر است که استاندارد باسکول دیجیتال توسط کارکنان اداره ی استاندارددر محل مشتری و به وسیله ی سنگ کالیبره امکان پذیر می باشد . این امر سالی 1 بار و به جهت دفاع از حق مشتریان صورت می پذیرد .
پس از کالیبراسیون باسکول دیجیتال و شناسایی ایراد باسکول به دارنده ی در مدت زمان مشخص فرصتی داده می شود تا به نمایندگی تعمیر باسکول مراجعه کرده و نسبت به عیب یابی دستگاه اقدام نمایند در غیر این صورت فروشنده علاوه بر احتمال خسارت مالی ناشی از توزین اشتباه می بایست مبلغی را صرف جریمه ی عدم مراجعه به تعمیرگاه باسکول نمایند .