بیرجند

درباره بیرجند:

بیرجَند مرکز استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان بیرجند در شرق ایران است. بر اساس آمار این شهر در سال ۱۳۹۵، تعداد ۲۰۳٬۶۳۶ نفر جمعیت داشته و از شهرهای بزرگ ایران است.بیرجند نخستین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده و بنگاه آبلوله بیرجند به عنوان اولین سازمان آبرسانی ایران شناخته می‌شود. این شهر همچنین اولین شهر در ایران است که در سال ۱۳۰۲ و پیش از تهران از لوله‌کشی آب شهری برخوردار گردید. باغ اکبریه یکی از بناهای تاریخی شهر در نشست سی و پنجم یونسکو در سال ۲۰۱۱ میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.مدرسه شوکتیه در این شهر، سومین مدرسهٔ آموزش به سبک نوین بعد از دارالفنون تهران و رشدیه تبریز است. به علت موقعیت سیاسی و استراتژیک بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال ۱۳۱۲ پس ازفرودگاه های قلعه‌مرغی و بوشهر در این شهر ساخته شدو تا پیش از جنگ جهانی دوم، کنسولگری‌های انگلستان و روسیه در بیرجند مشغول فعالیت بوده‌اند.

نام اصلی این شهر، بیرجند است که به صورت‌های برجند، برجن، برکن و بیرگند نیز در نوشته آمده‌است.

هیچ اتفاق نظری در رابطه با وجه تسمیه بیرجند بین صاحب نظران وجود ندارد و نظرات مختلفی ارائه شده‌است. برای مثال عده‌ای بر این باورند که بنیان‌گذار این شهر بیژن یکی از اسطوره‌های شاهنامه بوده که نام خود را بر این شهر گذاشته و به خاطر استفاده مکرر به بیرجند تغییر یافته.

نام بیرجند از دو واژه بیر و جند یا همان گند آمده است . بیر در کردی کرمانجی به معنای چاه و گند به معنای شهر است. مانند گندی شاپور. در اینکه شهر دارای سازماندهی ساسانی است هیچ شکی نیست. محلات دستگرت یا دستجرد و چاه کند یا چاه گند خود گویایی شهری منطبق به سیستم مالیات گیری ساسانی بر نواحی کشاورزی ایران باستان است. برای دوستانی که علاقه مند به آثار باستانی هستند در محدودی دستجرد باید دنبال تسلسل این نواحی محدودۀ به اسم اژیروان یا آجیربان بگردند. واژه ارد-بیل یا هرد -بیر نیز به معنای زمین چاه دار است. بیل در زبان گالشی به معنای آب مانده است.

این احتمال نیز وجود دارد که در زمان فتح ایران توسط اعراب این مکان محل اردوگاه لشکریان بوده‌است و نام این مکان را از دو قسمت به نام بئر به معنی مقر و جند به معنی لشکریان گذاشتند که به دلیل گذشت زمان، بیرجند بر سر زبان‌ها افتاده‌است.

همچنین رجبعلی لباف خانیکی، بیرجند را مرکب از دو جزء «بیر» و «جند» می‌داند. «بیر» در پارسی باستان به معانی رعد و برق، صاعقه و طوفان و «جند» که معرّب «کند» است به زبان سغدی به معنی مکان و شهر آمده‌است.در نهایت با توجه به نام دیگر شهرهای خراسان بزرگ قدیم (همچون تاشکند و سمرقند و همچنین نام روستاهایی در همین استان همچون نوقند، نوکند و شواکند) این وجه تسمیه صحیح تر به نظر می‌رسد. از سوی دیگر "بیر" در زبان ترکی به معنی یک یا تک بوده و "کند" (که به "جند" تغییر یافته) نیز به معنی شهر و روستا است و لذا نام این شهر به معنی شهر تک یا شهر اول می باشد. مشابه تاشکند که در آن "تاش" در زبان ترکی به معنی سنگ و "کند" به معنی شهر یا روستا است ولذا نام شهر به معنای "شهر سنگی" یا "شهر مستحکم" است.

بیرجند شهری در شرق ایران و مرکز استان خراسان جنوبی است. بیرجند یکی از توریستی‌ترین مقاصد گردشگری است که ازنظر تاریخی اهمیت ویژه‌ای دارد.بیرجند شهری در شرق ایران و مرکز استان خراسان جنوبی است. بیرجند زیبا بناهای تاریخی زیادی دارد که حتی در میراث جهانی یونسکو هم به ثبت رسیده است. با ما همراه باشید تا بیرجند را در یک نگاه کوتاه بررسی کنیم.بیرجند با ۱۴۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان، در جنوب استان خراسان قرار دارد. بیرجند از شمال به شهرستان قاین، از شرق به کشور افغانستان، از جنوب به شهرستان نهبندان و استان کرمان و از مغرب به شهرستان‌‏هاى فردوس و طبس محدود شده است. فاصله شهر بیرجند تا مرکز استان خراسان ۴۸۱ کیلومتر تا مرکز استان سیستان و بلوچستان ۴۵۸ کیلومتر و تا مرکز استان کرمان ۵۸۶ کیلومتر است. بیرجند شهری کوهستانى است و در آن‏ کوه‌ها و دره‌‏هاى عمیق و حاصلخیزى وجود دارد.معروف‌ترین کوه‌های بیرجند عبارت‌اند از: رشته‌کوه باقران در جنوب کوه شاه در غرب، رشته‌کوه مومن‌آباد. آب و هوای بیرجند بیابانى و نیمه بیابانى است. در این شهر رودخانه بزرگ و اصلی وجود ندارد و رودهای بیرجند که به «کال» معروف هستند، بیشتر فصلی به شمار می‌روند.

بر اساس روایات در اواخر عصر ساسانی، بیرجند توسط زرتشتیان ساخته شده است. در کتب زیادی از جمله کتاب شعر حکیم نزاری، به بیرجند اشاره شده، نام بیرجند با عناوین مختلفی از جمله «گبرآباد» ذکر شده است.یاقوت حموی در نوشته‌های خود به وجود بیرجند به‌عنوان یکی از شهرهای منطقه قهستان اشاره کرده و حمدالله مستوفی هم بیرجند را از ولایت‌های قهستان به شمار آورده است.بیرجند در طول تاریخ با زلزله ویران‌شده و نمی‌توان تاریخ دقیق و مستندی از بیرجند قدیم به‌صورت دقیق ارائه دهیم، ولی بیرجند امروزی از عصر صفویه به بعد ساخته شده است.

در عصر صفوی و بعد از قتل نادرشاه افشار، خاندان خزیمه عرب در منطقه حکومت کردن و بیرجند به مرکز قهستان تبدیل شد. بیرجند در نابودی دولت صفوی به یکی از مهم‌ترین شهرهای منطقه تبدیل شد، دلیل آن هم قرار داشتن این شهر بر سر راه بیشتر جهانگردان بود.در دولت پهلوی بیرجند به مرکز نظامی تبدیل شد و در سال ۱۳۰۲ بیرجند لوله‌کشی شد. نکته جالب اینجا است که لوله‌کشی آب بیرجند قبل از تهران انجام شد و این شهر به‌عنوان اولین شهر دارای لوله‌کشی شناخته می‌شود.بیرجند در سال ۱۳۸۳ در تقسیم خراسان به سه استان، به زیرمجموعه خراسان جنوبی اضافه شد.

در بیرجند زبان ویژه‌ای رواج ندارد و تنها گویش مردم این شهر با سایر مناطق متفاوت است. گویش بیرجندی از گویش‌های فارسی نو به شمار می‌رود، بسیاری از ویژگی‌های زبان فارسی کهن در این گویش دیده می‌شود. دکتر محمود رفیعی در کتاب خود به دست‌نخورده بودن گویش بیرجند اشاره می‌کند، چون این شهر در کویر و نزدیک به منطقه کوهستانی بوده و حمله و درگیری زیادی در آن رخ نداده است.

از آنجایی که بیرجند جز استان خراسان جنوبی است، پس طبیعی بوده که افراد محلی این منطقه هم لباس محلی خراسان جنوبی را به تن کنند.

پوشاک مردان در خراسان جنوبی شامل انواع سرپوش، کلاه نمدی، شب‌کلاه، مندیل (شال سفید یا سیاه از جنس قمیس)، کلاه قرص، عرقچین کلاه، تن‌پوش، نیمه‌تنه و پاپوش می‌شود.

پوشاک زنان در این منطقه شامل سرپوش یا چارقد، روبند، کلوته، کوله، شلیته، یل، چادر و پاپوش می‌شود.

آداب‌ و رسوم

مردم بیرجند هم مانند مردم سایر نقاط ایران مهمان‌نواز هستند و احترام به بزرگ‌تر یکی از اصول اولیه در فرهنگ و آداب و رسوم آن‌ها است. بسیاری از رسوم در بیرجند شبیه سایر بخش‌های ایران انجام می‌شود. از جمله جالب‌ترین رسومات این شهر زیبا می‌توانیم مراسم درخواست باران، رمضان‌خوانی، چاووشی‌خوانی و عزاداری در محرم و صفر اشاره کنیم.

از میان رسومات زیبای بیرجند، چاووشی خوانی یکی از زیباترین مراسم‌ها است. این مراسم زمانی انجام می‌شود که فردی قصد سفر به مکه یا عتبات عالیات را دارد و چاووش‌خوان‌ها با صدای دل‌نشین آن‌ها را بدرقه می‌کنند.اگر روزی به بیرجند سفر کردید، به هیچ عنوان بازدید از بناهای تاریخی را از دست ندهید. ارگ بهارستان که به باغ زرشکی فهم معروف است، از آثار عصر افشاریه است که در خیابان منتظری قرار دارد. از جمله رویدادهای تاریخی این بنا پناهنده شدن لطفعلی‌خان زند و دیگر همراهان وی در این ارگ بوده است.

موقعیت و حدود شهرستان بیرجند

شهرستان بیرجند در جنوب استان خراسان و بین مدارهای ۳۲ درجه و ۵۳ دقیقه عرض شمالی و۵۹ درجه و ۱۳ دقیقه طول شرقی نسبت به نصف النهار مبدا قرار دارد .

شهرستان بیرجند از شمال به شهرستان قائن ، از غرب به فردوس و طبس، از جنوب به نهنبدان و از شرق به افغانستان محدود می شود .مساحت شهرستان بیرجند ۳۱۷۰۴ کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا ۴۸۰متر است .بیرجند تا تهران ۱۳۲۰ و تا مشهد ۴۸۶ کیلومتر فاصله دارد

آب و هوای بیرجند

شهرستان بیرجند به دلیل دوری از مسیر باد های باران آور، عدم وجود ارتفاعات مهمی که بتواند در تعدیل آب و هوا و جذب نزولات جوی مؤثر واقع شود و مجاورت با کویر لوت در خشک ترین تقسیم بندی اقلیمی خراسان قرار دارد . میانگین درجه حرارت در همه نقاط شهرستان به یک اندازه نیست .

به طور کلی بیرجند به تبعیت از وضعیت پستی ها و بلندی ها دو نوع اقلیم دارد :

۱٫ اقلیم گرم و خشک شامل مناطق دشت و حاشیه شهرستان .

۲٫ اقلیم خشک و ملایم که در بخش های مرتفع شمالی و مرکزی شهرستان (رشته کوههای  باغران و مؤمن آباد) مشاهده می شود .

فصل گرم بیرجند طولانی است و ماههای خرداد، تیر و مرداد را در بر می گیرد و ایام سرد سال شامل ماههای آذر، دی و بهمن می باشد . متوسط بارندگی سالانه ۱۶۷ میلیمتر است که بیشترین میزان آن مربوط به فصول زمستان و بهار می باشد . دره های واقع در رشته کوههای منطقه از جمله رشته کوه باغران از مناطق ییلاقی و خوش آب و هوای شهرستان محسوب می شود.

جمعیت بیرجند

طبق آمار سال ۱۳۷۵ شمسی جمعیت این شهزستان در حدود ۲۷۶۴۶۰ نفر است که از این تعداد ۱۴۱۰۳۱ نغر مرد و ۱۳۴۵۵۴ نفر زن هستند . از کل جمعیت بیرجند تعداد ۱۳۱۴۸۸ نفر در نقاط شهری و ۱۴۵۰۱۲ نفر در روستا ها زندگی می کنند .

سابقه تاریخى بیرجند در گذر زمان

بر اساس اسناد بازمانده از دوران باستان “قهستان” خاستگاه و زیستگاه یکی از اقوام ایرانی نژاد به نام “ساگاردت ” بوده و بخشی از ساتراپی چهاردهم هخامنشی به شمار می آمده است . این نظریه را دو سند معتبر کهن توجیه و اثبات می نماید . یکی کتیبه های هخامنشی و دیگری نوشته های مورخان یونانی . هرودت مورخ بزرگ قرن پنجم پیش از میلاد به این قوم اشاره کرده و درباره آنها می نویسد :”آنها در ردیف اقوام شرقی هستند و از سکنه چهاردهم هخامنشی به شمار می روند . ”

به جز نوشته ها و قرائن تاریخی یک سند و مدرک بسیار معتبر (کتیبه کال جنگال ) نشان می دهد که در دوران حکومت اشکانیان، قهستان از ایالات شاهنشاهی اشکانی وبخش “خوسف ” ساتراپ نشین این منطقه بوده است .

در عهد ساسانی قهستان از ایالات آباد و معتبر بوده هر چند گاهی فرمانروایی این منطقه در دست هپتالیان بوده است . کتیبه و سنگ نگاره ها ی لاخ مزار روستای کوچ بیرجند حاوی نوشته هایی به خط پهلوی ساسانی است که در آنها نام” آخشنواز ” پادشاه هپتالی و “قباد ” پادشاه ساسانی به چشم می خورد . همچنین صحنه بزم و عروسی قباد با دختر ” آخشنواز ” و صورت چند شخصیت هپتالی همگی بر حضور مؤثر هپتالیان در جنوب خراسان تاکید دارند .

مورخان فتح خراسان را در سال ۲۲ هـ .ق در زمان خلافت عمر و فتح قهستان را در سال ۲۹ هـ .ق در عهد خلافت عثمان دانسته اند. قهستان تا سال ۲۵۹ هـ . ق در سیطره عباسیان بود و توسط والیان خلفا اداره می شد و چندی از این مدت جزء قلمرو طاهریان بود .  در این سال یعقوب لیث صفاری که رهسپار سرکوبی نیشابور بود قهستان را فتح نمود و حاکمانی در نقاط آن گمارد و تا سال ۲۹۹ هـ. ق قهستان در دست خاندان صفاری بود . پس از آن  قهستان مدتی در تصرف امرای محلی سیستان و از زمان حسن صباح تا تهاجم سپاه هلاکو خان مغول در دست امرا و حکام اسماعیلیه بود . چنانچه قهستان یکی از مراکز عمده سیلسی این فرقه و بهد از الموت مقر حضور فدائیان اسماعیلیه بود . موقعیت خاص، دوری از مرکز حکومت، وضعیت طبیعی و وجود کوههای بلند و صعب العبور از مهم ترین علل حضور فدائیان اسماعیلیع در این منطقه بوده است . قلعه کل حسن صباح ، قلعه بزرگ، قلعه رستم … از مشهورترین قلاع اسماعیلیه در قهستان می باشد . سرانجام با حمله هلاکو خان مغول طومار اسماعیلیان در هم پیچید در حالی که بازتاب جغرافیایی حضور آنها در فهستان به صورت ویرانی شهر ها، کور شدن قنوات ، آسیب دیدن توان های محیطی، اشاعه فقر، مهاجرت های نا خواسته و کاهش جمعیت و ویرانه هایی از قلاع سابق بر جای ماند .

در گیریها و نزاع هایی که به واسطه وجود اسماعیلیان از حوالی قرن ششم تا قرن هفتم هجری در این نواحی به وقوع پیوست ، سبب ویرانی شهرها شد . ولی به نوبه خود موجب توجه بیشتر به نواحی اطراف بیرجند و خود بیرجند که تا این زمان قصبه کم اهمیتی بود، گردید . هر چند نام بیرجند از قرن هفتم هجری مطرح شده لیکن تا دوران صفویه همچنان به صورت قصبه ای نه چندان مهم بوده است . از این زمان فصل جدیدی در تاریخ این شهر گشوده شد . علل این امر را می توان به شرح ذیل بیان نمود :

۱٫ رسمیت مذهب تشیع که سبب شد تا قاینات که پیش از این پناهگاه شیعیان به شمار میرفت مورد توجه قرار گیرد .

۲٫ رواج اقتصاد تجارتی، رونق داد و ستد و فزونی کاروانهای تجاری برای این ناحیه در انزوا افتاده ، فرصت مناسبی جهت رشد اقتصادی و توسعه کشت و کار فراهم آورد .

۳٫ در عهد صفویه به ناامنی های ناشی از حضور اسماعیلیان ، یورش مغول ، تیموریان ، افاغنه و بلوچ ها خاتمه داده شد .

۴٫ اهمیت بیرجند از عهد صفویه که خانواده امیریه (علم) امارت یافته و در آنجا مستقر شدند بیشتر شد و بتدریج جایگزین شهر قائن گردید .

بیرجند که از زمان انتخاب شدنش به عنوان حاکم نشین قائنات در مسیر پیشرفت افتاده بود ، با رونق گرفتن تجارت در اوایل قرن حاضر و گسترش ارتباطات میان انگلیس و هند شکوفایی بیشتری پیدا کرد . اتصال خط آهن کراچی به زاهدان که توسط انگلیس و در مسیر خط ارتباطی اروپا به هند ایجاد شده بود موقعیت تجاری بیرجند را بیش از پیش بهبود بخشید .

تاریخ بیرجند در سده های اخیر با نام خاندان امیریه (علم ) در هم آمیخته است . این خانواده خود را از اعقاب اعراب خزیمه می دانند که از بحرین به این ناحیه مهاجرت کرده اند و به دلیل خصومت مامون و طاهریان با علویان در طول دوره عباسی مورد بی مهری قرار گرفته اند . سابقه روشن این خاندان منحصر به دوره صفویه و بعد از آن است . در اواخر دوره صفویه با پیوستن امیر اسماعیل خان خزیمه به اردوی نادر، حکومت قاینات به او تفویض شد . پس از حوادث جنگ هرات در دوران حکومت فتحعلی شاه استعمار بریتانیا در راستای استراتژی منطقه ای خود توجه خویش را به نواحی شرقی ایران به ویژه خراسان و سیستان معطوف داشت … با توجه به آشفتگی حکومت قاجار و نفوذ روسیه تزاری در آن، اساس این استراتژی تبدیل حکومت محلی  قائن به مرکز سیاست بریتانیا در منطقه و بهره گیری از خاندان علم به عنوان پایگاهی قدرتمند بود . امیرابراهیم خان (شوکت الملک) علم و پسرش اسدالله علم که در دوران پهلوی به مقام وزارت رسیدند از چهره های شاخص این خاندان به شمار می روند .

نام و وجه تسمیه بیرجند

این شهر را از قدیم به دو نام خوانده ‏اند: ۱- قهستان. ۲- بیرجند.

 قهستان:

« قهستان» نام تمام سرزمینى است که در جنوب خراسان واقع و شامل ولایات خواف، گناباد، بجستان، کاشمر، فردوس ، طبس، قائن، طبس مسینا ، بیرجند و نهبندان بوده ولی گاه به محدوده کوچکتری از این سرزمین یعنی ولایت قائنات اطلاق گردیده و گاهی تنها به “شهر بیرجند” نیزگفته شده است . ( ۲ نک: احمدیان. جغرافیاى شهرستان بیرجند صص ۶۱-۶۲٫ )این ناحیه به سبب کوهستانی بودن به این نام یعنی ” قهستان ” (معرب کهستان= کوهستان) خوانده شده است .

بیرجند :

بیرجند به صورت برجن ، برجند ، برکندو بیرکند نیز در نوشته ‏ها و فرهنگ‏نامه ‏ها آمده است. ( ۲ افشار سیستانى. ایرج. « شناخت استان خراسان«. صص ۱۶۸-۱۷۰ ) . بیشتر کسانی که درباره ساختار و معنی واژه بیرجند اضهار نظر کرده اند کلمه ” بیرجند “را مرکب از دو جزء “بیر”(=بر) و جند دانسته اند . آنان جزء پسین کامه یعنی “جند” را معرب واژه کند یا تلفظی دیگر از آن می دانند و” شهر” معنی می کنند . ولی در مورد جزء پیشین آن ـ یعنی “بیر” اختلاف نظر داشته و آن را به اختلاف “نصف ” ،”بلند” ، “چاه ” و “طوفان” معنی کرده و می کنند .

بافت تاریخی

میراث فرهنگی و اهمیت توجه به آن

میراث فرهنگی هر ملت سند هویت و ملیت اوست . به عبارت دیگر میراث فرهنگی به جای مانده از نیاکان خود می تواند ثابت کند تا چه حد ریشه در تاریخ دارد؟ چه اندازه در علم، تکنولوژی و فرهنگ و تمدن پیشرفت داشته است، او که بوده ؟ کجا بوده ؟ چگونه زندگی می کرده و اکنون در چه وضعی می زید ؟ اهمیت میراث فرهنگی تا حدی است که خداوند متعال در هفت آیه از قرآن کریم به انسانهافرمان می دهد : سیر کنید در زمین ، آثار دیگران را ببینید و در آن اندیشه کنید و ببینید عاقبت کسانی که در گذشته زندگی می کردند، چه شده ؟

امروزه یکی از معیارهای سنجش حدود مدنیت ملتها، میزان توجه آنها به میراث فرهنگی خویش است . ملتی که به میراث فرهنگی خود توجه نکند ، در تهاجم فرهنگی یا به تعبیر رهبر فرزانه انقلاب ، آیت الله خامنه ای ، در شبیخون فرهنگی از دشمن شکست خورده است زیرا به آنچه که خود دارد اهمیت نمی دهد و آنچه را که  دیگران براو تحمیل می کنند ، می پذیرد. جامعه ای که به گذشته خود احترام می گذارد سبب می شود تا آیندگان نیز به او احترام بگذارند .

میراث فرهنگی شامل کلیه آثار ی است که از انسان در طول تاریخ برجای مانده است . از ابزارهای سنگی انسانهای اولیه تا آثار ناب هنری دوران معاصر ، از نخستین کلبه های چینه ای تا شهرهای وسیع امروزی ، از اولین دست نوشته ها تا دایره المعارفهای بزرگ امروزی ، از لالایی مادران برای فرزندان خردسال تا آهنگهای پیچیده امروزی و از نخستین دست سازهای سفالی تا ابزارآلات مدرن امروزی همه و همه بخشی از میراث فرهنگی گران قدر ما هستند .

میراث فرهنگی به سه دسته عمده تقسیم می شود :

. آداب، رسوم، سنن، باورها، اعتقادات

. اشیاء منقول مانند کلیه دست سازها نظیر ظروف ، ابزار، آثار هنری و آثار تاریخی و …

.آثار غیر منقول مانند بناها، بافتهای تاریخی، محوطه ها و تپه های باستانی.

روند شکل گیری و گسترش شهر بیرجند

متاسفانه محدود بودن اطلاعات از اوضاع اجتماعی ، فرهنگی و تاریخی بیرجند در دوره های مختلف باعث شده تا نتوان به طور مستدل از روند شکل گیری و گسترش این شهر سخن گفت .

اولین بار یاقوت حموی در معجم البلدان (۶۲۳ هجری قمری) از بیرجند به عنوان شهری زیبا در کوهستان نام می برد . این زمان مصادف است با قدرت داشتن اسماعیلیان در قهستان ، حمد الله مستوفی در نزهت القلوب (۷۴۰هجری قمری) و حافظ ابرو در اوایل قرن نهم هجری بیرجند را یکی از شهر های عمده قهستان معرفی می کند . آغاز گسترش و شکوفایی بیرجند به دوره صفویه برمی گردد . از این دوره به بعد با قدرت گرفتن خاندان خزیمه در جنوب خراسان مرکزیت قهستان که تا این زمان قاین بود  به بیرجند منتقل می شود . پس از دوره صفویه محدوده شهر که تنها منحصر به اطراف قلعه بود به طرف شرق و جنوب شرق گسترش پیدا می کند . ساخت بناهای حکومتی ، امارات و کوشکهای متعدد بعد از این دوره باعث تغییراتی در کالبد قدیم شهری  شود . قرار گرفتن سیستان در سال ۱۲۱۱ هجری قمری باعث شد بخش زیادی از درآمدهای این ولایت جهت منافع حاکمان به کار گرفته شده و بیشتر صرف ساخت ابنیه و بهبود وضعیت حاکم نشین ولاتی قهستان یعنی بیرجند شود .

دردوره قاجار تعدادی جهانگرد اروپایی از بیرجند دیدن کردند .این جهانگردان بیرجند را دارای حدود ۳۰۰۰ باب خانه دانسته و از خانه های گلی و کوچه های پیچ در پیچ و باریک که در فراز و نشیب تپه ها قرار دارند ، صحبت به میان آورده اند کلنل مک گرگر ، بیرجند را دارای حصاری با دیوارهای کوتاه می داند که دروازه های متعدد دارد ، اما اکنون از این دیوار و دروازه ها اثری موجود نیست .

اهمیت بافتهای تاریخی

وجود بافتهای تاریخی از روشهای والای فرهنگی ، اجتماعی و تاریخی در شهرها برخوردار است و نشان دهنده هویت ، اصالت و ریشه دار بودن این شهرهااست . مطالعه اصول معماری و شهرسازی به کار رفته در شهرهای کهن اطلاعات با ارزشی را از چگونگی وضعیت اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و اعتقادات و نوع ارتباط میان حاکمان و مردم را در اختیار قرار می دهد. بسیاری از مشکلات عمده که در طراحی شهر ها به سبک غربی وجود دارد (به خصوص در جوامع شرقی و با توجه به جهان بینی ، نحوه زندگی و حتی اوضاع جغرافیایی و اقلیمی متفاوت ) با الگو قرار دادن بافتهای تاریخ قابل حل است .

حفاظت ، نگهداری و احیاء بافتهای تاریخی شهرها به عنوان میراث باارزشی که محصول فعالیت ، ذوق و هنر مشترک اقشار و طبقات گوناگون جوامع گذشته است ، از وظایف عمده سازمان میراث فرهنگی کشور بوده و برای این امر قوانین لازم الاجرا و خاصی وضع شده است.

ضوابط حریم بافت تاریخی بیرجند

حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی بافتهای قدیمی را نیز شامل می شود . انجام چنین امر مهمی تنها با مشارکت تمامی سازمانها ، ارگانها و همین طور اقشار گوناگون مردم امکانپذیر است . با تنظیم و تصویب بعضی از قوانین می توان جلوی تجاوز افراد سودجو و برخی اشخاص بی اطلاع را گرفت و این آثار را تحت حمایت در آورد .

از جمله در ماده (۵۵۸) مجازات اسلامی آمده است :

هرکس به تمام یا قسمتی از ابنیه ، اماکن و محوطه ها و مجموعه های فرهنگی ـ تاریخی مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است یا تضمینات ملحقات تاسیسات ، اشیاء ، نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذهبی که مستقلاً نیز واجد حینیت فرهنگی ـ تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورد، علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از یک الی ۱۰ سال محکوم می شوند .

با توجه به اینکه بافت قدیم بیرجند به عنوان یک مجموعه تاریخی ـ فرهنگی که تعداد زیادی آثار با ارزش تاریخی را در خود جای داده، شناسایی شده است . هر گونه فعالیتهای ساختمانی و ساخت و ساز در آن باید تحت مقررات و ضوابط خاصی صورت گیرد.

۱-  احداث خیابان و یا میادین جدید ممنوع است .

۲-  تغییر در مسیر کوچه ها و یا تعریض آنها تحت شرایط خاص نباید به گونه ای باشد که به ساختار بافت لطمه بزند .

۳ـ  ارتفاع ساختمانها در محدوده بافت باید به اندازه ای باشد که به حریم منظری بافت لطمه ای وارد نسازد .

۵ـ  در مورد کاشت درختان بیشتر سعی شود تا نسبت به کاشت درختان کوتاه قد اقدام شود .

۶ـ  ازایجاد سر و صدا به دلیل اینکه لرزش حاصله از آنها به ساختمانها آسیب می رساند و بنیان آنها را سست می کند شدیداً جلوگیری شود .

۷ـ  از ورود وسایط نقلیه دودزا به دلیل ایجاد نمودن تغییرات شیمیایی و تسریع در روند تخریب بناها خودداری گردد .

۸ـ  علاوه بر کل محدوده بافت، هر کدام از بناهای داخل بافت دارای حریم بلافصل می باشند که رعایت ضوابط آنها ضروری است .

شرکت باسکول نیکو دارای نماینده فعال در شهربیرجند است و خریداران گرامی می توانند جهت دریافت اطلاعات با ما تماس بگیرند و یا از طریق فرم پایین صفحه درخواست خود را ارسال کنند.